De pandemie heeft het onderwijs goed op zijn grondvesten doen daveren. Door corona moest er van de ene dag op de andere op een radicaal andere wijze lesgegeven worden, en moest elke leerkracht op slag digitaalkundig(er) worden. Maar waar moet het nu met het onderwijs naartoe? Kunnen en willen we terug naar de klassieke klassikale manier van lesgeven? Van In Uitgeverij ging te rade bij doctor in de psychologie Elke Geraerts. Lees even mee!
Covid-19 en het onderwijs
“Toen covid-19 scholen dwong om op een nieuwe manier les te geven, beschikten heel wat scholen en leraren níet over de juiste tools en vaardigheden om dat te organiseren. De leerkrachten werden voor de leeuwen gegooid en moesten hun leerlingen plots zo goed mogelijk digitaal onderwijs kunnen bieden. Zonder dat eerst te leren tijdens hun lerarenopleiding en zonder dat er tijd was voor bijscholing.
In zo’n razendsnel evoluerende maatschappij als de onze, is levenslang leren belangrijk. En dat geldt zowel voor de leraren als voor de leerlingen. Daar knelt het schoentje nog. Dat heeft de pandemie pijnlijk duidelijk gemaakt. Het onderwijs heeft de laatste jaren enorme stappen gezet maar zou leerlingen en leerkrachten meer moeten voorbereiden op de toekomst en op verandering.
De oplossing? Onderwijs dat vertrekt vanuit het brein met aandacht voor de eigenheid van iedere leerling én voor de digitalisering en soft skills die onze arbeidsmarkt danig beïnvloeden. Laten we even focussen op de drie belangrijke zaken in deze zin: brein, eigenheid van elke leerling en digitale vaardigheden voor de toekomst.”
Het brein
“Nog vóór de coronacrisis kampten we al met een ‘breincrisis’. Door de digitalisering krijgen kinderen vandaag een veelheid aan informatie via allerlei kanalen op hun bord waarin ze – zonder dat ooit te leren – een keuze moeten proberen maken. Het brein krijgt een overdaad van prikkels te verwerken en is daar niet op voorbereid. Gevolg? Een gebrek aan veerkracht dat kan leiden tot mentale stress, burn-out, zelfs depressie. Ik hoop dat de pandemie een kantelpunt vormt om te zeggen dat het genoeg geweest is. Dat we ons brein opnieuw voorrang geven. En dat we van daaruit het leven én het onderwijs anders gaan inrichten.
Ik geef enkele voorbeelden. Plan lessen die veel focus vereisen wanneer het brein nog helder is, in de ochtend dus. Ook is het absoluut noodzakelijk om tijdens de lesdag voldoende hersteltijd in te bouwen, en vooral: om die rustmomenten in te plannen volgens de behoeften van het brein en niet omdat het nu eenmaal elke dag pauze is tussen 10.15 en 10.30 uur. Na een les over een moeilijk topic zou de leraar de leerlingen bijvoorbeeld even naar het park kunnen sturen, om de les te laten bezinken.
Het zijn kleine aanpassingen die een wereld van verschil kunnen betekenen voor ons brein. Op die manier kunnen we het optimaal benutten, en het op tijd en stond de rust gunnen die het nodig heeft.”
Eigenheid
“Het is absurd om ervan uit te gaan dat alle kinderen die even oud zijn precies hetzelfde kunnen en hen dus dezelfde leerstof voor te schotelen. Terwijl elk van die leerlingen anders is, andere talenten heeft en voor andere uitdagingen staat. Die trend richting lesmethoden die rekening houden met niveauverschillen, is gelukkig wel al ingezet. In Vlaanderen is uitgeverij Van In een van de koplopers met het Bingel-platform. Via slimme technologie krijgen leerlingen op basis van toetsen hyperindividuele oefeningen en opdrachten. Zulke initiatieven kan ik alleen maar toejuichen.
Het kan heel zinvol zijn om jongeren al veel vroeger in hun talenten verder te laten door ontwikkelen, en te kijken waar er hiaten liggen. Als iemand bijvoorbeeld aandachtsproblemen heeft, kunnen focusoefeningen helpen. Maar daarom hoeft nog niet de hele klas diezelfde oefeningen te maken. Digitaal is zoiets makkelijk individueel aan te pakken. Het is daarom een veel beter idee om leerlingen door hun opleiding te laten navigeren als door een computerspel. Hebben ze bepaalde competenties verworven, dan kunnen ze naar een volgend niveau. Als je inzet op de individuele behoeften, kan ieder kind zijn talenten ten volle ontplooien.”
Vaardigheden voor de toekomst
“Uiteraard blijven de regel van drie en de stelling van Pythagoras belangrijk, maar jezelf snel nieuwe technologieën eigen maken, is anno 2022 relevanter dan dat zesde jaar Latijn. Zelfstandig kunnen werken is relevanter dan een lesje vanbuiten leren. Daarbij hoort ook meer aandacht voor veerkracht en welbevinden in de eindtermen. Laat leerlingen mee bepalen welke leerervaringen voor hen uitdagend en betekenisvol zijn. Dat geeft hen niet alleen een gevoel van verantwoordelijkheid en eigenaarschap, maar vormt ook een boost voor hun eigenwaarde. Leerkrachten kunnen de intrinsieke motivatie dan weer sterker ondersteunen door inspanningen te belonen en natuurlijke interessegebieden te benadrukken.
Als we nu al zien dat de automatisatie en robots banen verdringen, dan komt het verdwijnen van jobs voor hoogopgeleiden in de komende decennia in een stroomversnelling terecht. De rol van onze kinderen zal transformeren naar het aansturen van al die capaciteit. De essentiële vaardigheden zullen zijn: de juiste vragen stellen, omgaan met conflicterende belangen en schaarse grondstoffen, een gewenst doel duidelijk omschrijven, een visie te hebben en, bovenal, die capaciteiten ethisch en bewust inzetten. Een diploma is belangrijk, maar nog belangrijker in een wereld die voortdurend verandert is je kunnen aanpassen aan het onverwachte.”
Reset in het onderwijs
“Het onderwijs heeft dankzij de crisis immers een flinke digitale sprong gemaakt. Leerkrachten spelen tegenwoordig met concepten als‘break-out rooms’ en ‘de klas unmuten’. Ondertussen zou ook elkejongere een laptop moeten hebben en hoeft niemand meer via zijnsmartphone in te loggen. Hoeveel directeuren droomden er al nietlanger van dat hun team de stap richting digitalisering zou zetten,maar konden hun lerarenkorps vroeger niet overtuigen omdat desense of urgency ontbrak?Op dit elan moeten we verdergaan.Kan deze crisis zorgen voor een succesvolle reset van het onderwijs? Volgens mij wel. Ik hoop dat dit artikel het onderwijs een duwtje in de juiste richting mag geven. We willen toch allemaal dat onze kinderen klaar zijn voor de steeds meer digitale (leef)wereld die met rasse schreden op hen afkomt?”
Een ‘gun-je-brein-wat-rust’-tip van Elke: “Ik stel me voortdurend dezelfde vraag: ‘Moet ik dit nu doen?’. En ik leg de klemtoom telkens op een ander woord in de zin. Móet ik vanavond een instagramwaardige maaltijd maken? Moet ík de kleren van mijn kinderen klaarleggen of kunnen zij dat doen? Moet ik dít klusje nu doen of kan ik het skippen? Moet ik deze e-mail nú beantwoorden of kan ik mijn e-mails ‘in groep’ doornemen? Door die ene vraag reduceer ik de helft van de ‘moetens’ in mijn leven. Gevolg? Ik leid het leven waarvan ik tijdens de pandemie heb beslist dat ik het ga leiden: een bewust leven.”
